opisy, materiały, linki

Ciekawa historii Żydów w Augustowie zaglądam z nadzieją na stronę miasta i czytam: „Dopiero druga połowa XVIII wieku przyniosła poprawę dla rozwoju miasta. Ponownie osiedlali się tu rzemieślnicy oraz kupcy, do grona mieszkańców dołączali coraz częściej Żydzi.” 
https://www.augustow.pl/pl/historia   To stan na dzień 15 kwietnia 2025 r. 

Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej o augustowskich Żydach zachęcam zajrzeć na stronę  Wirtualny Sztetl-Augustów-historia-społeczności. Czytam tam między innymi, że w drugiej połowie XVIII w. społeczność żydowska Augustowa stanowiła  prawie 60% wszystkich mieszkańców miasta, a pod koniec XIX w. w rękach żydowskich było prawie 98% zakładów przemysłowych w tym: browary, cegielnie, garbarnie, wiatraki…
Koniecznie też trzeba odwiedzić stronę: Społecznego Muzeum Żydów Białegostoku i Regionu
Można zobaczyć jak wyglądały niektóre augustowskie synagogi: Wielka_synagoga i synagoga Jatke Kalniz. Było w Augustowie razem 5 synagog.
Jest tam informacja o odnalezionych macewach, będących wcześniej schodami na prywatnych posesjach: odzyskane macewy oraz o macewach, które były brukiem na augustowskim rynku: żydowskie_nagrobki_na_Rynku_Zygmunta.
Na temat odnalezionych macew powstało wiele artykułów, oto kilka z nich: 
– https://jewish.pl/pl/2016/05/27/macewy-na-rynku-w-augustowie/
– https://bialystok.tvp.pl/20162350/macewy-wrocily-na-cmentarz
– https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/suwalki/id/118041
– https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,17966245,sluzyly-za-schody-teraz-macewy-wrocily-na-cmentarz.html
O cmentarzach żydowskich w Augustowie znajduję dużo informacji na stronie cmentarze-zydowskie.pl/augustow. Są tam również zamieszczone dane z nagrobków zgromadzonych na terenie cmentarzy żydowskich w Augustowie, opracowanych przez Krzysztofa Bielawskiego.
Na stronie Jamińskiego Zespołu Indeksacyjnego znalazłam bardzo ciekawy artykuł na temat Emila Leona Posta  prawdopodobnie pochodzącego z Augustowa, żydowskiego pochodzenia matematyka, twórcy podstaw informatyki. 

Historią augustowskich Żydów zainteresowało się Gimnazjum nr 2 w Augustowie, uczestnicząc w latach 2006-2007 w programie „Przywróćmy Pamięć” Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Niestety gimnazjów już nie ma. Nie wiadomo czy istnieją gdzieś ich archiwa. Na szczęście wyniki poszukiwań uczniów Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków w Augustowie zostały zapisane na stronie FODZ: https://fodz.pl/PP/?d=106&id=63&l=pl

Niezastąpionym źródłem wiedzy o życiu Żydów na terenach Polski są powstałe w okresie powojennym Księgi Pamięci. Ich autorami są ci, którym udało się przeżyć, Żydzi – mieszkańcy opisywanych miejscowości lub ich potomkowie skupieni w ziomkostwach głównie w Izraelu. Księga Pamięci Społeczności Augustowa i Okolic powstała z inicjatywy Stowarzyszenia mieszkańców Augustowa i okolic w Izraelu. W oryginalnej wersji dostępna jest tutaj:  https://ia802906.us.archive.org/12/items/nybc313679/nybc313679.pdf
Została również przetłumaczona na język polski i wydana przez Jamiński Zespół Indeksacyjny:  https://jzi.org.pl/produkt/ksiega-pamieci-zydow-augustowskich/

Na stronach Wikipedii możemy przeczytać o Judelu Rotsztejnie słynnym augustowskim fotografiku pejzażyście pochodzenia żydowskiego. Urodził się w 1892 r. jako syn Szepszela i Rochli. Około 1922 r. zamieszkał w Augustowie, gdzie miał swój zakład fotograficzny. Publikował zdjęcia krajobrazów okolic Augustowa w czasopismach i książkach.
Ostatnie co o nim słyszymy to, że razem z żoną i trójką dzieci został umieszczony w gettcie w Augustowie. Zginął prawdopodobnie zamordowany w obozie przejściowym w Boguszach lub w niemieckim obozie zagłady w Treblince.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Judel_Rotsztejn#/media/Plik:View_of_Augustow01_by_Rotsztejn.jpg

– Prace Judela Rotsztejna można obejrzeć w  Muzeum Ziemi Augustowskiej w Augustowie.
– Online można je zobaczyć na stronach fotopolska.eu,     polona.pl, https://koneserpodlaski.wordpress.com/2020/08/17/jeziora-augustowskie-obiektywem-rotsztejna/
– w 2014 r. ukazał się album „Czas utrwalony. Augustowski świat Judela Rotsztejna”  ISBN 978-83-933312-2-2
– Zdjęcia Judela Rotsztejna znajdziemy również w albumie „Augustów. Historia w zdjęciach zapisana”: https://jzi.org.pl/produkt/augustow-historia-w-zdjeciach-zapisana/
– Tuż po wojnie zostały wydane, przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, pocztówki z krajobrazami okolic Augustowa autorstwa słynnego fotografika.
– Istnieje strona na Facebooku Augustów na przedwojennej pocztówce, gdzie też pojawiają się pocztówki Judela Rotsztejna:  https://www.facebook.com/photo.php?fbid=3017995698486231&id=1523076411311508&set=a.1523083314644151
– Można je również zobaczyć na stronie Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie: http://akklub.pl/aktualnosci/pocztowki-judela-rotsztejna-na-wyciagniecie-reki/